Yönetmenliğini Frank Darabont’ın yaptığı film, 1994 yapımı, orjinal ismi “The Shawshank Redemption” olan ve Türkiye’de “Esaretin Bedeli” olarak gösterime girmiştir.
Filmin konusuna kısaca değinecek olursak:
Bankacı Andy Dufresne (Tim Robbins), eşini ve sevgilisini öldürmek suçundan art arda iki kez ömür boyu hapis cezasına çarptırılır. Suçsuzluğunu bir tek kendisi bilmektedir, masumiyetini ispat edemez ve Shawshank hapishanesine gönderilir. Andy, hapishanedeyken kendisi gibi masum olduğunu savunan Red (Morgan Freeman) ile arkadaşlık kurar. Fikirlerini, düşüncelerini en çok onunla paylaşır.
Hapishane hayatının acımasızlığını derinden yaşar. Fakat zamanla hapishaneye uyum sağlar. Eğitimli ve kültürlüdür. Bilgisi ve kültürüyle etrafındakileri etkilemeyi başarır. Hapishanede geçirdiği 19 yılın sonunda üzerinde ince ince çalıştığı planını harekete geçirir ve hapishaneden kaçmayı başarır.
Andy Dufresne'nin haksız yere hapse atılması ve Red'in özgürlük arayışı, izleyiciye insanın içsel gücünü ve umudu nasıl koruyabileceğini göstermektedir. Hapishane ortamı, toplumun adalet sistemine, güç dinamiklerine ve insan ilişkilerine dair derin bir eleştiri sunmaktadır.
Andy'nin direnci ve Red'in dönüşümü, insanın zorluklarla nasıl başa çıkabileceğine dair ilham verici bir portre çizer. Ayrıca, filmdeki karakterlerin psikolojik gelişimi ve toplumsal bağlamda yaşadıkları travmaların etkisi, izleyiciye insan doğasının karmaşıklığını göstermektedir.
Filmin Psikolojik Değerlendirmesi
Filmi psikolojik açıdan inceleyecek olursak, karakterlerin ruh hallerini, hapishane ortamının insan psikolojisi üzerindeki etkileri, hapishane sonrası ruh halleri olarak incelemek faydalı olacaktır. Özellikle yaşananların psikopatolojik olarak bireylere katkısı veya götürüsü izleyicinin kendi içsel gücünü görmesini sağlayacaktır. Bu çalışmada daha çok film karakterlerinin içinde bulundukları ruhsal duruma bakalım:
Haksızlığa Maruz Kalma ve İçsel Mücadele:
Andy Dufresne'in suçsuz olduğu halde haksız yere hapse atılması, izleyicide derin bir adalet duygusu uyandırır. Bu haksızlık karşısında Andy'nin içsel mücadelesi, onun karakterinin merkezinde yer alır. Özellikle eğitimli ve kültürlü olmasına rağmen böyle bir duruma maruz kalmış olması, izleyicide hayata dair bir takım sorgulama güdüsü geliştirmektedir.
Andy'nin haksız yere cezalandırılması, insanın adalet arayışı ve haksızlık ile başa çıkma ve içsel direncini koruma sürecini göstermektedir...
Umudun ve İçsel Gücün Rolü:
Andy, hapishane koşullarına rağmen umudu ve içsel gücü korumayı başarır. Bu, onun diğer mahkumlar arasında öne çıkmasını sağlar.
Andy'nin içsel gücü, hapishane dışındaki özgürlüğüne ulaşma konusundaki kararlılığına yansır. Bu, izleyicide umut ve güç duygusu uyandırır.
Psikolojik olarak izleyiciye; hangi şartlar altında, hangi durumda olunursa olunsun mutlaka umudun korunması gerektiği aşılanır. Bunun da belirli bir kültür seviyesi, düzenli ve istikrarlı bir düşünme şekli, hayatı planlama ve bu planı gerçekleştirmek için harekete geçmekle mümkün olduğunu işlemektedir.
Hapishane Ortamının Etkisi ve Toplumsal Dinamikler:
Hapishane, karakterlerin ruhsal sağlamlığına ve davranışlarına derin bir şekilde etki eder. Hapishane toplumu, güç ilişkileri, dostluklar, düşmanlıklar ve insanın hayatta kalma mücadelesine dair karmaşık bir sosyal dinamikler ağı sunar.
Filmde gösterilen hapishane ortamında ana karakterin ortama rağmen verdiği mücadelesi ile bireyin yaşadığı yeri kendisine benzeteceği mesajı barındırmaktadır.
Kişisel İlişkilerin Önemi ve Dönüşüm:
Andy'nin Red ve diğer mahkumlarla olan ilişkileri, onun kişisel dönüşümünü etkiler. Arkadaşlık, dayanışma ve güven gibi değerler, karakterlerin içsel dönüşümünde kritik bir rol oynar.
Psİkolojİk olarak her birey hangi ortamda bulunursa bulunsun sosyalleşmeye ihtiyaç duyar. Film, bireylerin bu ihtiyacını nasıl karşılayabileceklerinin ip uçlarını barındırmaktadır.
Özgürlük Arayışının Sembolizmi:
İnsan özgür olmaya aşık, özgür ruhlu bir varlıktır. Filmde bu konu oldukça açık ve ince dokunuşlarla işlenmiştir.
Red'in özgürlük arayışı, film boyunca umudun ve özgürlüğün sembolü haline gelmektedir.
Red'in özgürlüğe olan inancı ve Andy'nin ona ilham veren kişiliği, uğraşları, mücadelesi izleyiciye umudun gücünü hatırlatmaktadır. Özellikle Andy’nin Red’e adres vermesi ve Red verilen adrese gidince Andy ile karşılaşması sahneleri izleyicinin kendi özgürlük arayışı için de adres belirlemelerini salık vermektedir.
Esaretin Bedeli Filminin Pozitif Psikolojik İncelenmesi
Filmin işlenişi ve gösterime sunulduğu tarihten beri hep araştırmacıların odağında olması işlenen temanın her döneme uygun olduğunun gerekçesidir. Birçok akademisyen, psikolog ve göstergebilimci filmin teması ve işlenişinin izleyici üzerindeki etkilerini incelemiş ve bu konuda onlarca makale yazmışlardır.
Bu çalışmaların birinde filmle ilgili olarak şu detaylar dikkat çekmektedir:
Pozitif İyi Oluş: Filmin izletildiği guruplarda “filmde gösterilen iyi oluş bileşenleri” sorulduğunda genellikle şu cevapları verdikleri görülmüştür:
“İzlediğimiz film umudumu arttırdı. Özellikle koşullar ne olursa olsun, yılmadan usanmadan çalışmanın önemini gösterdi.”
İnsan ilişkileri açısından özellikle Red ve Andy’nin dostlukları birbirlerine güç veriyorlar ve birbirleri için sosyal destek kaynağı oluyorlar. Bu da onları güçlü kılıyor.”
“Aidiyet duygusu, sosyal destek, yıllar süren tüneli kazmasıyla ilgili amaç oluşturma, bu amaç uğruna çalışması ve başarı duygusuyla ilgili.”
“Kütüphane kurması, çevresini güzelleştirmesi, estetik ve güzellikleri takdir etmesi de karakter güçleriyle ilgili.
“Aynı zamanda hapishanede kapıyı kilitleyerek çaldığı klasik müzik de hem kendisi için hem de diğer mahkumlar için pozitif duyguları harekete geçirdi. Ayrıca hobisi olan taş toplaması ve o taşları yontması da pozitif duygularını harekete geçirdi.”
“Andy’nin hobilerini yaparken aldığı keyifle de aynı zamanda akış deneyimlemiş oluyor. Bu hobiler onu başarıya da götürüyor. Taşların yapısını biliyor ve tünel kazarak özgürlüğünü kazanıyor. Bu sayede umudunu kaybetmiyor, pes etmiyor.”
“Bununla birlikte Andy etrafına güven verdi. Red, Andy’e güvenerek hayata tutundu. Birlikte çalışmaya başladılar. Diğer mahkumlara da Andy’nin becerilerini görerek ona güvendi.”
“Travma sonrası büyüme de var. Hapishaneden çıktıktan sonra daha fazla özgüvenli oldu.”
“Yıllarca süren cinsel tacizler bir başkasını başına gelseydi büyük bir olasılıkla çok fazla psikolojik bozukluklar gösterirdi. Andy, psikolojik sağlamlığı, sayesinde bu durumun üstesinden geldi”.
Psikolojik Sağlamlık: Filmle ilgili yapılan aynı araştırmanın psikolojik sağlamlık konusundaki değerlendirmeleri de ilgi çekicidir:
“Katılımcılara, filmde görmüş oldukları psikolojik sağlamlıkla ilgili hem kişisel hem de çevresel özelliklerin nelerin olduğuna ilişkin yönetilen soruya verdikleri yanıtlar değerlendirilmiştir. Katılımcıların vermiş oldukları yanıtlar sırasıyla; mizah duygusu (f=10), uyum yeteneği (f=10), sosyal destek (f=10), liderlik becerisi (f= 6), nezaket (f=6), sabır (f=5), olumlu bakış açısı (f=5), duygusal zekâ (f=4) olarak belirlenmiştir.”
Benzer şekilde karakter gelişimi ve mutlulukla ilgili tespitlerde de benzer şekilde izleyicilerin pozitif motivasyon sağladıkları görülmüştür. İlginizi çekerse aşağıdaki linkten ilgili çalışmanın tamamını okuyabilirsiniz.
Sonuç olarak diyebiliriz ki; Esaretin Bedeli filmi, gerek esinlenilen kaynağı, gerek karakter tercihleri, oyuncu kadrosunun psikolojik süreçleri, gerekse de izleyiciye bıraktığı umut, mutluluk, kendine güven hissi bakımından izlenmeye değer bir filmdir.
Film atölyemizde görüşmek üzere...
Faydalanılan Kaynak:
https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2021.7.1.01
Journal homepage: http://dergipark.gov.tr/pesausad
Mesude Bozkurt/ Klinik Psk. Uzmn