Van Gogh: Sonsuzluğun Kapısı

 

Filmin Psikolojik ve Sosyolojik İncelenmesi

 

Vincent Van Gogh'un hayatı ve sanatsal dehası kadar, trajik ölümü de yüzyıllardır sanat tarihçilerini, psikologları ve sosyologları etkilemektedir. Birçok film ve belgesel, Van Gogh'un iç dünyasını ve sanatıyla ölüm arasındaki ilişkiyi farklı perspektiflerden ele almıştır.

Julian Schnabel'in yönetmen koltuğunda oturduğu, Vincent van Gogh'un hayatının son yıllarına odaklanan etkileyici bir biyografik drama olan "Sonsuzluğun Kapısında" filmi, yalnızca ressamın hayatını anlatmakla kalmaz, aynı zamanda onun zihnindeki karmaşayı, sanatsal dehasını ve yaşadığı dönemin atmosferini de izleyiciye aktarmayı başarmaktadır.

Bununla birlikte sanat, delilik ve insan ruhu üzerine derin bir meditasyon olduğunu düşünüyorum.Filmin psikolojik yönleri, felsefi alt metinleri ve sinematografik özellikleri, bu derinliği daha da artırıyor. 

Filmin müziklerinin, sahnelerinin, oyuncuların performanslarının detaylarını ilgili alana bırakarak bize bakan yönüne bakalım. Bu incelememize sanatçının hayatına kısa bir bakış ile başlayalım:

Van Gogh'un Yaşadığı En Büyük Zorluk

İlgili olan herkesin malumu ki; Van Gogh'un hayatı, birçok zorlukla doluydu. Bunların başında gelenler arasında;

• Zihinsel sağlığı: Bipolar bozukluk veya şizofreni gibi teşhis edilen zihinsel /psikolojik sağlık sorunları, onun hayatını derinden etkiliyordu.
• Sosyal izolasyon: Toplum tarafından anlaşılamama ve dışlanma, onu derin bir yalnızlığa sürüklüyordu.
• Ekonomik sıkıntılar: Bir ressam olarak geçimini sağlamakta zorlandığı ve bu durumun, psikolojik sağlığını  olumsuz etkilediği hepimizin malumu...
• Aile ilişkileri: Özellikle babasıyla olan gergin ilişkisi, onun hayatında önemli bir yer tutuyordu.Hayatı boyunca bunun verdiği acıyı sanatıyla bile bastırmadığı da şüphe götürmez bir gerçektir.

Bu zorlukların bir araya gelmesi, Van Gogh'u derin bir çöküşe sürüklemiştir. Ancak, en büyük zorluğun ne olduğunu söylemek o kadar kolay değildir. Belki de sanatçının yaşadığı  en büyük zorluk,  tüm sıkıntılarla tek başına mücadele etmek zorunda kalmasıydı; kim bilir? Bu mücadelesini sanatıyla yansıtmaya çalışması da onun ne kadar büyük bir sanatçı olacağının ayak sesleriydi belki de...

Sanat: Kaçış mı, Uçurum mu?

Van Gogh için sanat, hem bir kaçış hem de bir uçurumdur. Dolayısıyla sanat, hem bir nimet hem de bir lanetti. Onu hem iyileştirmiş hem de yok etmiştir. Sanatı olmadan belki de bu kadar yoğun bir hayat yaşamazdı... Sanat sayesinde yaşadığı acıların da daha da derinleştiğini fark etse de devam etmesi aslında acılarıyla barışık olduğunu da gösterir belki... Ne dersiniz?

Bana göre bir kaçıştı, çünkü; sanat, onun için iç dünyasındaki fırtınalardan kaçabileceği bir sığınak olmuştur. Tuvallerine yansıttığı renkler ve çizgiler, onun duygularını ifade etmesine ve dış dünyadan soyutlanmasına yardımcı olan en önemli materyallerdir.

Aynı zamanda bir uçurumdu da, çünkü;  iç dünyasının en derin karanlıklarını tuvallerine yansıtmaktaydı. Bu da, onu daha da derin bir yalnızlığa sürükleyip  psikolojik durumunu daha da kötüleştirmişti. Aslında küçük adımlarla intiharını yaşıyordu.

Filmdeki Bazı Psikolojik Önermeler:

İlgi alanına göre izleyiciye bir çok önerme sunan filmde psikolojik ve sosyolojik olarak farklı bakış açıları geliştirmelerini de sağlamaktadır. Bu önermelere kısaca değinecek olursak:

• Yaratıcılık ve Psikolojik Hastalık: Film, Van Gogh'un bipolar bozukluk veya şizofreni gibi psikolojik sağlık sorunlarıyla mücadelesini gerçekçi bir şekilde yansıtmaktadır. Sanatçının zihinsel çalkantıları, tuvallerine yansıyan yoğun renkler ve fırça darbeleriyle somutlaştırdığı görülmektedir. Böylece, sanat ile delilik arasındaki karmaşık ilişkiyi, yaratıcılığın kökenlerini ve psikolojik hastalığın sanatsal üretim üzerindeki etkilerini sorgulamaktadır.
• Yalnızlık ve Sosyal İlişkiler: Van Gogh'un yaşadığı derin yalnızlık hissi ve insanlarla kurduğu zor ilişkiler, filmin merkezinde yer almaktadır. Film, ait olma ihtiyacının insan psikolojisi üzerindeki etkilerini ve sosyal izolasyonun yaratabileceği yıkıcı sonuçları göstermektedir.Van Gogh'un yaşadığı derin yalnızlık, filmde yoğun bir şekilde hissedilmektedir. Sanatçı, kendi iç dünyasında kaybolmuş ve başkalarıyla anlamlı ilişkiler kurmakta zorlanmaktadır. Bu durum, insanın temel ihtiyaçlarından biri olan ait olma duygusunun önemini vurgulamaktadır.
• Doğa ve İyileşme: Van Gogh'un doğayla kurduğu güçlü bağ, onun için bir sığınak ve iyileşme aracıdır. Film, sanatçının hayatı üzerinden doğanın insan zihni üzerindeki olumlu etkilerini ve ruh sağlığına katkıları vurgulamaktadır.
• Sanatın Terapötik Gücü: Van Gogh için sanat, sadece bir ifade aracı değil, aynı zamanda bir terapi yöntemidir. Film, sanatın duygusal iyileşme sürecinde nasıl bir rol oynadığını göstermektedir.
• Stigma ve Önyargılar: Bilidiği üzere Van Gogh, yaşadığı dönemde zihinsel ve psikolojik sorunları nedeniyle toplum tarafından dışlanmıştır. Film, bu tür sıkıntılara karşı olan ön yargıların ve stigmanın bireyler üzerindeki yıkıcı etkilerini vurgulamaktadır. Bunda oldukça başarılı olduğu da bir gerçektir.
• Varoluşsal Sorular: Film, yaşamın anlamı, ölüm, sonsuzluk gibi varoluşsal soruları da ele almaktadır.Sunulan göstergelerde Van Gogh'un bu sorularla mücadelesi, izleyiciyi kendi varoluşsal sorgulamalarına yönlendirmektedir.
• Yaratıcılığın Kaynakları: Film, yaratıcılığın nereden geldiği ve nasıl beslendiği sorusunu sormaktadır. Van Gogh'un iç dünyasının karmaşıklığı ve dış dünyadaki gözlemleri, onun sanatının temelini oluşturduğu gerçeğiyle izleyiciyi karşı karşıya bırakmaktadır.

Filmdeki Felsefi Alt Metinler

Filmde hayatının her karesinde bir yaşam mücadelesi veren bir sanatçı anlatılıyorsa elbette filmin felsefik değerlendirmesini de görmeden geçmek olmaz. Psikolojinin en büyük destekçisi olan felsefi metinler Sonsuzluğu Kapısı filminde de kendini göstermektedir. Filmdeki başlıca felsefi alt metinlere kısaca değinecek olursak:

• Varoluşçuluk: Film, varoluşçuluk felsefesinin temel sorularını sormaktadır: İnsan nedir? Anlam nedir? Yaşamın amacı nedir? Van Gogh'un sürekli olarak kendine sorduğu bu sorular, filmin felsefi derinliğini artırmaktadır.
• Zamanın Doğası: Filmde zaman, lineer bir akışta değil, daha çok bir döngü veya anılar şeklinde işlenmekte... Bu, zamanın subjektif doğasını ve belleğin yanıltıcı olabileceğini göstermektedir.
• Doğa ve İnsan: Van Gogh'un doğayla kurduğu derin bağ, filmde felsefi bir boyut kazanmaktadır. Bilindiği üzere doğa, sanatçı için hem bir ilham kaynağı hem de bir sığınaktır. Bu durum, insanın doğayla olan ilişkisini ve doğanın insanın ruh üzerindeki etkilerini sorgulaması için seçenek sunmaktadır.

Sinematografik Özellikler

Hem filmi hem Van Gogh’un hayat karelerini özetleyen en önemli kaynağımız elbette filmdeki sinematogratif özelliklerdir. Sayfalar dolusu metni bir film karesiyle anlatabilme özelliği göz önüne alındığında Sonsuzluğun Kapısı filmindeki sinematogratif ayrıntılar konumuzu özetleyecek durumdadır. Kısaca değinecek olursak:

• Renk Paleti: Van Gogh'un tablolarındaki canlı renkler, filmde de yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Özellikle sarı ve mavi renklerin zıtlığı, sanatçının iç dünyasının çalkantılarını oldukça net ve açık bir şekilde yansıtmaktadır.
• Fırça Darbeleri: Filmde, Van Gogh'un tablolarında kullanılan fırça darbeleri, dijital efektlerle canlandırılmaktadır. Bu sayede, izleyici, sanatçının tuval üzerindeki hareketlerini adeta kendi yapıyormuş gibi hissetmekte ve onun yaratıcı sürecinin bir parçası olmanın keyfini sürmektedir.
• Doğa Manzaraları: Güney Fransa'nın büyüleyici doğası, filmde görsel bir şölen sunmaktadır. Van Gogh'un tablolarında sıkça yer alan tarlalar, gökyüzü ve kasabalar, filmde de önemli bir yer tutmaktadır. Bu sahneler, hem sanatçının yaşam alanlarını hem de doğayla olan bağını ve doğanın onun sanatı üzerindeki etkisini vurgulamaktadır.
• Zamanın Görselleştirilmesi: Filmde zaman, geleneksel bir şekilde değil, daha çok anılar ve halüsinasyonlar aracılığıyla görselleştirilmektedir. Böylece, izleyicinin sanatçının zihin / sanat/his dünyasına daha derin bir şekilde çekilmesi kolaylaşmış olmaktadır.

Denilebilir ki; "Van Gogh: Sonsuzluğun Kapısında" filmi, sadece bir sanatçının hayat hikayesi değil, aynı zamanda sanat, psikoloji ve felsefe üzerine ince ayarla yapılmış bir filmdir. Bu yönüyle, izleyiciye, sanatın iyileştirici gücünü, insanın iç dünyasının karmaşıklığını ve varoluşun anlamını sorgulatmaktadır. Görsel olarak etkileyici ve duygusal bir deneyim sunan bu filmin, sinemaseverler ve sanatseverler için kaçırılmaması gereken bir yapım olduğunu düşünüyorum.

Filmi izledikten sonra psikolojik iyileşme süreçleri ve felsefik bakış açısıyla zihinde beliren şu soruları da sormadan geçemeyeceğim:

• Sanat, psikolojik  hastalıklarla mücadelede bir araç olabilir mi?
• Yalnızlık, yaratıcılığa nasıl etki eder?
• Ölüm korkusu, sanatçıları nasıl etkiler?
• Doğa, insanın ruh sağlığı için neden önemlidir?
• Zamanın doğası nedir ve biz bunu nasıl deneyimleriz?

• Yaratıcılık ve psikolojik sağlık arasındaki ilişki nedir?
• Yalnızlık insanı nasıl etkiler?
• Sanat, insanın iç dünyasını anlamada nasıl bir araç olabilir?
• Doğa, psikolojik sağlığımız için neden önemlidir?
• Psikoloik hastalıklarla nasıl başa çıkabiliriz?

Bu konuda sizler de değerlendirmelerinizi ve bu sorulara verilebilecek cevapları bizlerle paylaşabilirsiniz.

 

Mesude Bozkurt/ Uzmn. Psk. Danışman